Geen schoner spreuk en meer van kracht
Dan Micha zes en wel vers acht
Welkom
Openingslied: Frieden, Frieden
Mededelingen
Inleiding op het thema
Op deze eerste viering van het nieuwe seizoen staat de profeet Micha centraal. Misschien is het voor sommigen onder jullie een onbekende naam, maar een hele categorie kent hem van het rijtje bijbelboeken dat je uit je hoofd moest leren: Jesaja,.......En nog anderen, maar ik weet niet of die hier zijn: geen schoner spreuk en meer van kracht, dan Micha 6 en wel vers acht! Micha dus.
Micha was geen gemakkelijk mens. Hij leefde in de achtste eeuw voor Christus, in een tijd met veel verandering. De traditionele samenleving van kleine gemeenschappen was aan het verdwijnen. Niet langer werd er alleen voor eigen consumptie geproduceerd. De markt en het marktdenken deden hun intrede, met als gevolg een toenemende tweedeling. Sommigen werden (schat)rijk, anderen werden steeds armer. Micha gaat flink tekeer tegen de elite en de machthebbers in het land: In Micha 2 staat: Wee hen die kwaad in de zin hebben en op hun bed boze plannen smeden. Al in de dageraad brengen ze die ten uitvoer, machtig als ze zijn. Begeren zij akkers, dan roven zij die, begeren zij huizen , dan nemen zij die. Zij leggen beslag op huizen en op de bezitters .
Dat werd hem niet in dank afgenomen: `hou op met dat geklaag en geprofeteer’ en `weg met die dwarsligger’. Micha laat zich daardoor niet afstoppen.
Maar Micha is ook een dromer en visionair met teksten die de eeuwen hebben doorstaan: In Micha 4 staat: Eens zal de dag komen dat de berg met de tempel van de Heer rotsvast zal staan, verheven boven de heuvels hoger dan alle bergen. Volken zullen daar samenstromen . Machtige naties zullen zeggen, kom, laat ons optrekken naar de berg van de Heer, naar het huis van Jakobs God.
Hij zal ons onderrichten , ons de weg wijzen en wij zullen zijn paden bewandelen.`Vanaf de Sion klinkt zijn onderricht, vanuit Jeruzalem
spreekt de Heer.. Hij zal recht spreken tussen machtige volken, over grote en verre naties een oordeel vellen.
Dan zullen zij hun zwaarden omsmeden tot ploegscharen en hun speren tot snoeimessen; geen volk heft het zwaard meer tegen een ander volk en geen mens zal meer weten wat oorlog is.
Ieder zal zitten onder zijn wijnrank en onder zijn vijgeboom, door niemand opgeschrukt. Want de heer van de hemelse machten heeft gesproken.. Laat andere volken hun eigen goden volgen. Wij vertrouwen op de naam van de heer, onze God, voor eeuwig en altijd
Micha is echter geen dagdromer, hij blijft niet hangen in mooie toekomstbeelden, maar geeft ook aan hoe die bereikt kunnen worden: Micha 6 vers acht: `niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God’.
Met het oog op de komende Vredesweek zullen we nagaan wat wij vandaag de dag nog kunnen met het optreden en de uitspraken van Micha.
Lied: Leven van verhalen
Profeten
Wat waren profeten en wat was hun rol in de bijbel? Om hierin meer inzicht te krijgen kunnen we o.m. terecht bij de beroemde Joods-Nederlandse filosoof Spinoza. Spinoza heeft twee grote werken geschreven, waarvan de Ethica het meest bekend is. Zijn andere werk, het theologisch-politiek traktaat, is echter minstens zo interessant omdat dat handelt over de rol van godsdienst in de samenleving en de wijze waarop die samenleving het best kan worden ingericht. Spinoza baseert dit werk op een systematische en diepgaande analyse van de bijbel en met name ook de rol van profetie en profeten en daarin. Eén van de eerste zaken die daarbij opvalt is de enorme rol van profetie en profeten inde bijbel. Wij zijn misschien geneigd om bij profeten alleen te denken aan dat rijtje kleine bijbelboeken ergens verderop in het oude testament, maar Spinoza toont aan dat profeten in de hele bijbel voorkomen, ook al in de eerste bijbelboeken, zoals in het geval van Mozes en Aäron, en dat ook in relatie tot Jezus van een profeet kan worden gesproken. Het onderscheid tussen profeten en `gewone mensen’ is daarmee dus veel minder groot dan soms wordt aangenomen; je zou dan ook kunnen stellen dat ieder mens op een bepaald moment en onder bepaalde omstandigheden profeet kan zijn.
Profetie of openbaring is volgens Spinoza `zekere kennis van iets die door God aan de mensen is geopenbaard’. En een profeet is `hij die de openbaringen Gods uitlegt aan degenen die geen zekere kennis van door God geopenbaarde dingen kunnen hebben en die derhalve voor het aanvaarden van deze openbaringen uitsluitend zijn aangewezen op het geloof’. In het Hebreeuws wordt een profeet navie genoemd, dat is spreker en tolk, in dit geval dus een tolk van God. Spinoza benadrukt sterk dat het bij de openbaringen door profeten niet gaat om het overdragen van natuurlijke of wetenschappelijke kennis. Integendeel, aan de hand van een aantal voorbeelden geeft hij aan dat hun kennis van de natuur veelal beperkt was. Een voorbeeld hiervan is de uitspraak van Jozua dat de zon om de aarde beweegt en dat die zon tijdelijk stilstond. Maar ook de kennis over God die wordt overgedragen is lang niet altijd consistent. Zo geloofde Samuel dat God wanneer hij een besluit had genomen, nooit berouw daarvan kreeg en het altijd zal handhaven, terwijl Jeremia het omgekeerde profeteerde, namelijk dat als het volk zich bekeerde God berouw krijgt van zijn besluit en het zal herroepen. Sommige profeten noemen God rechtvaardig, barmhartig, vol van goedertierenheid, terwijl anderen spreken over een wraakzuchtige en hardvochtige God. Ook de wijze waarop deze kennis over God door profeten is verkregen verschilt sterk. Sommigen hoorden een stem (zoals Samuel), anderen ontvingen boodschappen via dromen (Abraham, Jakob), soms door beelden (Daniël) soms door een engel (Jozua, Maria) en soms rechtstreeks (Mozes, Christus). En tenslotte verschilt ook de wijze waarop profeten zelf hun kennis bekend maken. Sommigen profeteerden in verzen of een verfijnde stijl (Jesaja, Nahum), terwijl anderen meer een boers (Ezechiël, Amos) optraden. Sommigen profeteerden alleen woorden met – al dan niet woedend – terwijl anderen vooral beelden en soms zelf raadsels gebruikten.
Op grond van zijn analyse komt Spinoza tot de conclusie dat `de profeten niet met een volmaakter geest begaafd waren, maar met een levendiger verbeeldingskracht’. Kennis en wijsheid zijn geen garantie voor die verbeeldingskracht want van Salomo is bekend dat hij wel in wijsheid maar niet in profetie heeft uitgeblonken. En omgekeerd waren boerenmensen en ook iemand als Hager, de dienstmaagd van Abraham met de profetische gave bedeeld. `Wie een zeer sterke verbeelding heeft is minder geschikt om de dingen zuiver verstandelijk te begrijpen, en omgekeerd weten degenen die een krachtig intellect hebben en dat sterk cultiveren, hun verbeeldingskracht in toom te houden’, aldus Spinoza. De gave van de profetie berustte ook niet lang en ook niet vaak bij de profeten. Het ging om een door tijd en plaats bepaald kortstondig inzicht in de `geest Gods’. In het Hebreeuws staat hier het woord roeach dat ook wordt gebruikt voor adem, levensgeest of ademhaling, moed en kracht, deugdelijkheid en geschiktheid, gezindheid, geest of ziel en tenslotte de streken van de wereld. Als in de bijbel wordt gesteld: `de profeet beschikte over de geest Gods’ of `God heeft zijn geest in de mensen uitgestort’, dan betekent dat niets anders dan dat sommige mensen (profeten) op een bepaald moment in staat waren Gods geest te verwoorden en aan anderen door te geven.
Profeten zijn volgens Spinoza niet uniek voor het Joodse volk, al is de wijze waarom hun rol in de bijbel is neergelegd wel tamelijk uniek. Profeten komen bij alle volken voor. Ook vandaag de dag komen ze nog voor, zij het wellicht minder prominent door de sterke nadruk op wetenschappelijke kennis en rationaliteit waardoor de verbeeldingskracht wel eens lijkt te verdwijnen. Ook Spinoza gaat niet verder in op het belang van die verbeeldingskracht, waarschijnlijk omdat hij in zijn tijd zijn handen vol had aan het terugdringen van de rol van de kerk en de dominees zodat er wat ruimte ontstond voor de wetenschappelijke en rationele benadering. Vandaag de dag lijkt de situatie eerder omgekeerd en lijken we dringend wat meer verbeeldingskracht nodig te hebben. Van de profeten kunnen we leren hoe we dat moeten doen.
Basis en Vrede-drie terugblikken
Lied: Het woord dat ik jou geef
Het kleine blauwe paard
In het boekje: “Duizend redenen om te leven” van Dom Helder Camara staat:
Heb medelijden heer
En houd extra veel
Van die mensen
Die zo logisch zijn,
Zo practisch’
Zo realistisch,
Die zich er aan ergeren
Dat men kan geloven
In het kleine blauwe paard.
Daar moest ik aan denken toen ik het thema las voor de september viering waarin de dwarse profeet Micha hoopt op een toekomst vol vrede. Hij droomde dat in een tijd die bol stond van strijd tussen stammen en volkeren Hij zag voor zich hoe zwaarden werden omgesmeed tot ploegscharen.
Tja.
Met die tekst konden wij in de jaren tachtiggoed uit de voeten. Het was de tijd van de koude oorlog en de kruisraketten. Ons werd door het Comite: de kruisraketten de wereld uit, te beginnen in nederland” voorgehouden dat als die weg waren de vrede zou uitbreken. Tja ....
Hoe overzichtelijk was het leven toen nog. Kom daar nu eens om.
Als we nu over de grenzen kijken, grenzen die inmiddels eigenlijk niet meer bestaan, zien we overal strijd en oorlog. De agressie is in de samenleving alom aanwezig.
Micha leefde ook in ongeveer zo’n wereld.. Een wereld die geleidelijk overging van een agrarische samenleving naar een meer stedelijke . Van een zelfvoorzienende samenleving naar een waarin handel opkwam belangen groter werden en afhankelijkheid van elkaar toenam.
Heersers met zicht op macht en rijkdom deden een aanslag op de onderlinge solidariteit. Een splitsing tussen rijke en arme mensen ontstond. Micha roept dan ook : “wee hem die akker aan akker toevoegen”. Die uitbreiding van bezit vergde verdediging en onderwerping.
Het Assyrische rijk was in opmars en veroorzaakte allerwegen strijd.
En Micha gaat dan tekeer tegen de elite van het land. Hij roept op tot sociale gerechtigheid en een vredelievende samenleving.
Overigens was de samenleving toen nog wel redelijk overzichtelijk lijkt mij.
Nu is dat wel wat anders. Een opsomming van alle oorlogen en oologjes is nauwelijks mogelijk. Je hoeft alleen al te denken aan de ellende in het Midden Oosten; in grote delen van Afrika; de strijd om de zuid chinese zee; delen van Azie, om maar niet te spreken van de onderdrukking in landen als Rusland, Turkije en Venezuela. En zo zijn er nog vele brandhaarden.
En dan geloven in vrede is wel erg moeilijk.
Micha droomt er wel van. Hij gaat tekeer tegen rijken, tegen machtswellustigen; hij ziet de menselijkheid verdwijnen. Wij zouden nu zeggen de menselijke maat gaat teloor. Met al zijn getier blijft hij desondanks toch geloven in de droom van vrede.
Nu geloven in vrede is nog veel moeilijker, het lijkt haast onmogelijk. Als je logisch en rationeel kijkt naar de wereld van vandaag dan lijkt vrede verder weg dan ooit.
Maar ook in het dagelijkse leven lijkt vrede te verdanpen. Twitter en Facebook worden gebruikt om elkaar even de waarheid te zeggen in onvriendelijke termen.
Vrede is tenminste gebaseerd op vetrouwen in elkaar, in mensen die zich met elkaar verbonden weten, oog hebben voor elkaar en er samen het beste van willen maken. Maar dat is vervangen door het georganiseerde wantrouwen in de verwachting dat het ons welvaart zou brengen. En ons is dan het rijke Westen. En dat bracht het ook, maar het welzijn van mensen werd er niet beter van.
Micha zegt het niet met zo veel woorden; die kende hij toen nog niet, maar hijwilde zeggen keer je af van het handelen in grotere abstracties, denken in louter economische termen en richt je op het welzijn van mensen.
Hij ziet aan de einder dan een door God gezonden leider die zal komen. Maar daar moeten de mensen zelf wat aan doen. God is niet los verkrijgbaar betoogt hij.
Ik denk dat wij daarom zelf moeten proberen iets van vrede uit te dragen in ons handelen en communiceren met anderen. Het is niet veel, maar als we beginnen aan de basis dan mag je hopen dat dat het verder gaat groeien. En zoals tijden veranderen en opvattingen ook zal het visioen van vrede altijd blijven, ook al weten we dat je de wereld nu eenmaal niet kunt boetseren. En er zullen altijd weer mensen op staan die bij machte zijn om dat visioen een stukje dichter bij te brengen. Zoals Marten Luther King zijn beroemde toespraak eindigde met de woorden: dank God almachtig, we zijn vrij, eindelijk vrij. En er nu een zwarte president is in Amerika. Het ging langzaam, het is nog altijd volstrekt onvolmaakt, maar er is toch vooruitgang. En waarom zou dat niet op andere gebieden ook kunnen. Het is een lange weg, soms raken we verdwaald, maar je mag hopen dat op den duur toch weer een weggetje wordt gevonden naar een iets betere wereld.
"Feed The People" - Stephen Stills
Why not feed the people everywhere
And let the peace begin?
Turn your swords to ploughshares everywhere
And feed the people
When they borrow in third world countries people
need to be fed
So explain this to politicians while we send them guns instead
Of the seeds that they're planting in the ground
Making their own way
Self sufficient without permission from the good old usa
But it seems they owe us a lot of money
And do you know what for?
Cause the friends of senator arrogant made a killing
on this civil war
[Chorus:]
It is hard to raise an army when your children are all fed
They got no motivation for making other people dead
Even with government persuasion of the most compelling kind
Give them a choice they'll be looking at you as if you'd lost your mind
But then all of this craziness
It will not go away
Till we stop feeding hatred with embargoes and blockades
Why take the time to worry
About anybody else?
Maybe talk about them
Wonder how they felt
Caught in the cross fire of someone else's fight
What is wrong?
Nobody's right
All religions and ideologies
Suffer from the truth
Until lies become reality
When the people start to shoot
Got a whole lot to answer for
But who are we to judge?
Common sense and enough to eat
Can settle any grudge
When the kindness of strangers
It means no disrespect
Being honest with the help you give
Means there's nothing to expect
Collecte voor Musiciens without borders
Voor meer info kijk op hun site: www.musicianswithoutborders.org
Lied: Peace I leave you (Taizé
Johannes 14:27 )
Muziek onder de collecte: Brad Mehldan- Blackbird
Gebruikte bron: Bob Becking: Een dwarse dromer
Collecte voor “ Musiciens without borders”
|
